نخستین مدرسه نظام ایران در دوره صفوی شکل گرفت
تاریخ انتشار: ۳ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۶۸۴۹۶۳
به گزارش خبرگزاری مهر، طرح پژوهشی خاتمه یافته «از قشون تا ارتش؛ تاریخ تأسیس و تشکیلات مدرسه نظام در ایران معاصر بر اساس اسناد و مدارک تاریخی» با ارائهای از حوریه سعیدی با حضور محمد امیر احمدزاده عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم انسانی و مطلب مطلبی عضو هیأت علمی پژوهشکده اسناد برگزار شد.
حوریه سعیدی با بیان این مطلب که حضور قشون و نیروی نظامی در ایران به عهد باستان باز میگردد؛ گفت: نظام و نظامی گری در ایران در ادوار مختلف به فراخور روی کار آمدن حکومتها وجود داشته است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
وی ادامه داد: از دوره فترت حکومت صفویان تا پایان دوره قاجار، اوایل سده سیزده هجری و نوزده میلادی، ایران فاقد سازماندهی منظم و منسجم نظامی بود و جنگجویان فقط به هنگام جنگ و خطر، جمعآوری و متمرکز میشدند. همچنین برای تمرکز و تعلیم، بودجه و اعتبار کافی اختصاص داده نمیشد و هزینه نگهداری نیروهای قشون نظامی از طریق مصادرهها و یا صدور برات تأمین میشد.
آغاز نوسازی در قشون
این عضو هیأت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران با اشاره به اینکه تشکیلات نظامی در دوران زمامداری آقا محمدخان قاجار مترقی شد؛ گفت: در زمان آقا محمد خان، تشکیلات نظامی ایران مترقی شد و به رسمیت رسید. عباس میرزا و قائممقام فراهانی توجه ویژهای به قشون داشتند و در این راستا هیأتهای نظامی فرانسوی و انگلیسی به ایران آمدند و عباس میرزا برای ادامه و تأثیر بیشتر در استفاده از افسران معلم خارجی و ملموس شدن اثرات بهرهوری، شخصاً اقدام به یادگیری اصول نظامی از مستشاران خارجی کرد. یکی از مراحل تنظیم قشون، تدوین و ترجمه متونی بود که بهعنوان دستورالعمل و یا جزوههای مشقی برای آموزش به سربازان، آرایش و آمادگی نظامی تهیه میشد. روند انجام این کار و تعداد متون مورد اشاره نیز طی دورههای مختلف متفاوت بود.
تاریخچه مدرسه نظامی
حوریه سعیدی پژوهشگر در ادامه به اعزام محصل به اروپا برای فراگیری علوم نظامی در زمان عباس میرزا اشاره کرد و گفت: در همین زمینه از مأموران و مستشاران نظامی برای تربیت نظامی قشون سنتی استفاده شد. تا اینکه با تأسیس دارالفنون در سال ۱۲۶۶ هجری قمری، مدارس آموزشی متعارف و علوم نظامی از هم تفکیک شدند و مدرسه نظام تشکیل شد.
وی ادامه داد: درباره سابقه وجود تشکیلاتی به نام مدرسه نظام از درون اسناد تاریخی، اسناد اندکی وجود دارد که تصویری کلی از تشکیلات و ساختار این نهاد نظامی ارائه میکند. البته در خاطرات عینالسلطنه اشارههایی به مدرسه نظام و یا شاگردان مدرسه نظام شده است و اغلب نام مدرسه نظام در کنار مدرسه دارالفنون آمده؛ ولی درباره تشکیلات و یا ارکان آن توضیح چندانی وجود ندارد.
حوریه سعیدی ارائه دهنده طرح پژوهشی خاتمه یافته «از قشون تا ارتش؛ تاریخ تأسیس و تشکیلات مدرسه نظام در ایران معاصر بر اساس اسناد و مدارک تاریخی» در پایان یادآور شد: در سال ۱۳۲۹ هجری قمری میرزا ابوالقاسم خان قراگزلو (ناصرالملک) در قانون تشکیل ایالات و ولایات که به مجلس برد، قوای نظامی و انتظامی را به قشون نظامیه، ضبطیه و قراسوران تقسیم کرد.
در ادامه این نشست محمد امیر احمدزاده عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم انسانی با اشاره به نقاط قوت و قابل بهبود این طرح پژوهشی گفت: یکی از ویژگیهایی که در آثار ملیحه سعیدی به عنوان یک پژوهشگر مشاهده کردهام، خط سیر و پیوستگی است که درباره نظامی گری و شیوه اداره قشون در تحقیقات خود داشته است. بنابراین تمرکز محقق بر دوران آموزش نظامی و تشکیلات نظام، یکی از ویژگیهای مهم این طرح است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر به این دلیل که خانم سعیدی پژوهشگر و عضو هیأت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران است؛ به اسناد و نسخ موجود دسترسی داشته و همین موضوع کیفیت کار را بهتر و عملیاتیتر کرده است و بر شناخت و تسلط او و درنتیجه بر کیفیت کار افزوده است.
مطلب مطلبی عضو هیأت علمی پژوهشکده اسناد نیز در پایان این نشست مختصری درباره چرایی انتخاب این موضوع و تسلط پژوهشگر بر طرح صحبت کرد و یکی از مشکلات موجود در بررسی موضوعاتی از این دست را نبود اسناد و یا خاطرات افرادی دانست که در آن زمان زیستهاند.
کد خبر 5663516منبع: مهر
کلیدواژه: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران صفویه تاریخ معاصر کتاب و کتابخوانی معرفی کتاب حوزه هنری محمد مهدی اسماعیلی تازه های نشر رونمایی کتاب سید ابوالفضل کاظمی نقد کتاب دفاع مقدس ترجمه معرفی نشریات انتشارات شهید کاظمی شب یلدا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی عضو هیأت علمی پژوهشکده مدرسه نظام
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۶۸۴۹۶۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کدام بانوان گیلانی نخستین مدارس دخترانه را تاسیس کردند؟
ایسنا/گیلان به مناسبت روز معلم، نام و یاد بانوان فداکاری را گرامی میداریم که در تاسیس اولین مدارس دخترانه و ترویج آموزش به دختران گیلان تلاش کردند.
یک سده پیش، آرزوی بسیاری از دختران باسواد شدن بود. روزهایی که تنها مکتبخانه و کلاسهای اکابر، بار آموزشی را در کشور به دوش میکشید، در بسیاری از مناطق حتی دختران اجازه نداشتند به مکتبخانه بروند؛ سرانجام با آغاز تحولات مشروطه خواهی، زنگ شیوههای نوین آموزشی هم در کشور نواخته میشود.
ابتدا مدارس نوین برای پسران راهاندازی شد و تشکیل مدارس دخترانه با مرارتهای زیادی روبهرو بود و فشارهای اجتماعی و مذهبی برای دخترانی که در کلاسهای درس حاضر میشدند، مضاعف بود.
گیلان و رشت، از استانهای پیشرو در راهاندازی مدارس دخترانه بود. ساختمان مدرسه تاریخی فروغ رشت، سندی بر این مدعاست که رشت از سال ۱۲۸۴ مدرسه دخترانه داشت. در این مدرسه، دخترانی آموزش دیدند که بعدها خود مروج تحصیل دختران دیگر شدند و مدارسی همچون «سعادت نسوان» را پایه گذاردند.
بانوان معلم جهت هموار شدن این راه سخت برای آیندگان، مشقتهای زیادی را متحمل شدند. امروز مدیون بانوانی هستیم که این سدها را شکستند و نامشان در تاریخ هم گم شده است؛ از لابهلای منابع، نام چند زن گیلانی پیشرو در آموزش دختران دیده میشود.
کمتر از یک دهه از تاسیس نخستین مدرسه دخترانه در تهران میگذشت که رشت نیز به همت «آذرمیدخت نیکروان» صاحب یک دبستان دخترانه شد. وی در سال ۱۲۹۳ اولین مدرسه دخترانه را در رشت دایر کرد که نتیجه آن برگزاری اجتماع شکستن شیشهها، پرتاب سنگ و کلوخ از سوی مردم به وی و مدرسهاش بود اما تلاشها همراه با شکیبایی ادامه داشت. این در حالی بود که هنوز مدرسه پسرانه دولتی هم به طور رسمی در گیلان دایر نشده بود؛ اوایل تیرماه ۱۲۹۸ خورشیدی مدرسه نمره یک پسرانه در یک خانه استیجاری راهاندازی شد.
«پوراندخت خدیو» یکی از شاگردان مدرسه سعادت نسوان رشت (تاسیس ۱۲۹۶ خورشیدی) در خاطرات دوران تحصیلش مینویسد «فراشی به نام مراد مامور بود که هر روز سر خیابان بایستد تا پسرهای مدرسه شاهپور با گلولههای برفی به جان ما نیفتند و درس خواندن ما را مسخره نکنند.»
مدرسه «شمسیه» (۱۳۲۷ه.ق) نیز یکی دیگر از مدارس دخترانه بود که پیشتر به همت شیخ علی طالقانی دایر شده بود، این مدرسه بعدها به نام مدرسه بنات اسلامی به مدیریت خانم احترام السیاده با کمکهای دولتی به حیات خود ادامه میدهد.
از بین زنان پیشرو در آموزش دختران، تلاشهای «روشنک نوعدوست» چشمگیرتر است. روشنک نوعدوست متولد ۱۲۷۷ در رشت است، وی در ۲۱ سالگی، ریاضی و عربی و فارسی را به کمال میدانست و دبستان سه کلاسهای در سال ۱۲۹۶ خورشیدی در رشت افتتاح کرد.
منابع نوشتهاند روشنک نوعدوست دختران بی بضاعت را با هزینه شخصی آموزش میداد. وی به شاگردانش یادآور میشد: «دختران من یک مادر خوب و فداکار اما بیدانش، هیچ وقت کافی نیست».
فعالیتهای فرهنگی روشنک نوعدوست به معلمی بسنده نمیشد زیرا تشکیل اکابر، کتابخانه، برنامههای سخنرانی و از همه مهمتر انتشار نشریه «پیک سعادت نسوان» از برنامههای روشنک نوعدوست بود. او بین سالهای ۱۳۰۶تا ۱۳۰۷ دو ماهنامه خود را منتشر میکرد.
روشنک در شماره ۶ نشریه معترض میشود که تعداد مدارس دخترانه در این زمان در گیلان ۲۰ مدرسه است که تنها هفت مدرسه دولتی بوده و در مقایسه ۵۰ مدرسه پسرانه در گیلان است که ۱۲ مدرسه ملی و ۳۸ مدرسه دولتی است. نشریه پیک سعادت نسوان به دلیل سرمقالههای اعتراضآمیز در تبعیض تحصیل میان دختران و پسران سرانجام بسته میشود.
فریدون نوزاد در کتاب تاریخ نمایش، درباره این بانوی روشنفکر مینویسد: «اگرچه روشنک نوعدوست توانسته مدرسه را حفظ نموده و از چنگال خونین بعضی دولتیان نجات دهد ولی تا سال ۱۳۲۰ کاملا تحت نظر شهربانی بود.»
«خدیجه نظرداد»، بانوی فرهیخته دیگری است که در سال ۱۲۹۸ در غازیان بندر انزلی متولد شد. او در شرایطی درس خواند که فراگیری دانش دختران تنها محدود به رفتن به مکتبخانه و مدارس خصوصی بود. او پس از اتمام تحصیل و در شرایطی که اغلب خانوادهها راضی به تحصیل دختران در مدارس دولتی نبودند، در خانه پدر مدرسهای با عنوان «مدرسه ملی» برای آموزش دختران انزلی برپا کرد.
دختران نوجوان با پرداخت شهریه مختصری نزد خدیجه نظرداد خواندن و نوشتن میآموختند. از سال ۱۳۱۶ خورشیدی وی به دعوت اداره فرهنگ بندر انزلی، در دبستان سنائی غازیان به تدریس میپردازد و پس از سه دهه فعالیت پرثمر فرهنگی در کسوت مدیر دبستان فاطمیه سیاح غازیان بازنشسته میشود؛ طی این سالها نه تنها آموزگار دختران انزلی بود، بلکه دانش آموزانش او را دوست، مشاور و مادر روحانی خود میدانستند.
این بانوی فداکار و معلم دختران انزلی در نخستین ساعات بامداد روز چهارشنبه ۱۹آذر ۱۳۸۲ در یکی از آپارتمانهای شهرک اکباتان تهران چشم از جهان فرو بست.
«نوش آفرین پورزردشت» نیز جزء اولین معلمان زن در لشتنشا بود. شکلگیری تشکیلات فرهنگی در لشتنشا مرهون همت و پشتکار امینالدوله و پورزردشت بوده است (نشریه گیله وا سال ۱۷ ویژه نامه لشت نشا).
انتهای پیام